نحوه تشکیل یک سبد سهام مناسب
منظور از سبد سهام یا پرتفوی بورس چیست؟
سبد سهام یا پرتفوی بورس ترکیبی از سهام مختلف می باشد که معامله گر اقدام به خرید آنها می کند. پرتفوی یک کلمه فرانسوی بوده و به معنی سبد سهام است. هدف اصلی از تشکیل سبد سهام استفاده مناسب از سهام صنایع مختلف برای تقسیم ریسک سرمایه گذاری است. ضرب المثل قدیمی می گوید: “همه تخم مرغ های خود را در یک سبد یکسان قرار ندهید” چون در صورت شکستن سبد، تمام تخم مرغ ها شکسته می شوند.
تشکیل سبد سهام باعث کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس می شود. در تشکیل سبد سهام عوامل زیادی دخیل هستند. رعایت این موارد به شما کمک می کند تا سرمایه گذاری موفقیت آمیزی داشته باشید. تنوع سهام در سبد سهام معاملاتی باید در حدی باشد که بتوانید آن را مدیریت کنید.
پرتفوی یا سبد سهام مانند همان سبدی است که در فروشگاه اجناس خود را در آن می‌چینید. زمانی که به فروشگاه می‌روید، اجناسی را که فکر می‌کنید به آنها نیاز خواهید داشت در سبد خود قرار می‌دهید. در بازار بورس نیز سهامی را که بر اساس تحلیل‌ها یا بررسی‌های مختلف ارزشمند تشخیص داده‌اید، خریداری کرده و در سبد سهام خود قرار می‌دهید.
منظور از سبد سهام یا پرتفوی معاملاتی چیست؟
هدف از سبد سهام یا پرتفوی برای کاهش ریسک در معاملات می باشد. در واقع سود یک سهم می تواند ضرر یک سهم دیگر را از بین ببرد. بنابراین با خرید سهام صنایع مختلف این اطمینان را خواهید داشت در صورت نزولی بودن بازار در تمام سهم ها ضرر نخواهید کرد. برای مثال برخی از اتفاقات سیاسی و اقتصادی چون جنگ، تحریم و غیره تاثیرات متضادی در شرکت های مختلف دارند.
تشکیل سبد سهام از ابتدایی ترین بحث های تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال در بورس است. لازم است هر معامله گری با نحوه تشکیل آن آشنا باشد.
اهمیت و فواید سبد سهام
برای اینکه به اهمیت سبد سهام پی ببریم، اجازه دهید مثالی ارائه کنیم. زمانی که به فروشگاه می‌روید، برای اینکه اجناس خریداری شده را بتوانید در یک جا جمع کنید، از سبد یا چرخ‌دستی استفاده می‌کنید. سبد سهام دقیقا چنین مفهومی دارد. یعنی شما تمام دارایی‌های خود را داخل یک سبد می‌گذارید. به این ترتیب مدیریت دارایی‌های شما آسان‌تر نحوه تشکیل یک سبد سهام مناسب خواهد بود.
اما مسئله مهم چیدمان سبد است. در حقیقت ارزش و اهمیت یک سبد به سهامی است که داخل آن قرار دارد. به همین ترتیب، سبد را باید بر اساس استراتژی‌هایی مشخص به نحوی بچینید که سود حداکثری را برای شما به همراه داشته باشد. البته چیدمان سبد سهام بر مبنای دید معاملاتی افراد انجام می‌شود. یعنی با توجه به اینکه معاملات شما بر اساس کدام‌یک از شیوه‌های سرمایهگذاری کوتاه‌مدت، میان‌مدت و یا بلندمدت خواهد بود، می‌توانید نحوه تشکیل یک سبد سهام مناسب سهامی مرتبط با همین استراتژی‌ها انتخاب کنید.
در ادامه راهکارهایی بنیادین و اصولی ارائه خواهیم کرد که به کمک آن می‌توانید سبد خود را به بهینه‌ترین حالت بچینید. در واقع در این فرایند باید این اصول را رعایت کنید. اگر معاملات خود را بر مبنای این نکات انجام دهید، قطعا با گذشت زمان شاهد اثر مثبت و مطلوب آن نیز خواهید بود. پس به طور خلاصه بهتر است بگوییم که این چیدمان سبد است که می‌تواند منجر به نحوه تشکیل یک سبد سهام مناسب سودآوری شما شود. سبد سهام آینه استراتژی‌ها و اقدامات شما در بازار بورس است.
نقش شاخص بورس در چیدمان سبد سهام
طبیعتا هنگامی که می‌خواهید سهم‌ها را در سبد خود بچینید، باید نگاهی هم به شاخص بیندازید. از آن‌جا که همیشه توصیه می‌شود سهام صنایع مختلف را خریداری کنید، بررسی شاخص می‌تواند در این خصوص کمک بسیار زیادی به شما بکند. برای مثال زمانی که شاخص کل منفی است ولی شاخص کل هم‌وزن مثبت است نشان‌دهنده این است که فارغ از بزرگی و کوچکی شرکت‌ها، روند بازار مثبت است. مسئله‌ای که شاید بسیاری از افراد چندان به آن توجه نکنند.
این امر به این دلیل است که شاخص هم‌وزن، وزن یکسانی را برای نمادهای موجود در بازار بورس در نظر می‌گیرد و با توجه به آن می‌توان از کلیت بازار مطلع شد. بسیاری از افرادی که تازه به بازار بورس وارد شده‌اند، ممکن است نگاهشان تنها به سمت سهام شاخص‌ساز و به اصطلاح معروفی باشد که از قضا سودهای کلانی نیز نصیب سهام‌داران خود کرده‌اند. به همین دلیل بسیاری به امید کسب سودهای فراوان چنین سهامی را خریداری می‌کنند و در سبد سهام خود قرار می‌دهند؛ ولی برخلاف انتظارشان در زمان اصلاح بازار، این سهم‌ها اولین نمادهایی هستند که با افت قیمت مواجه می‌شوند.
اصول تشکیل سبد سهام
گروه بورس- اعظم شریفی: سرمایه‌گذاران، اعم از حقیقی و حقوقی، برای کاهش ریسک سرمایهگذاری در سهام سایر شرکت‌ها، اقدام به خرید سهام متنوع (سبد سرمایهگذاری) می‌کنند. طبق نظریات علمی، تشکیل سبد سهام می‌تواند آثار نوسانات را بر بازده و ریسک سهام تعدیل کند.
گروه بورس- اعظم شریفی: سرمایه‌گذاران، اعم از حقیقی و حقوقی، برای کاهش ریسک سرمایهگذاری در سهام سایر شرکت‌ها، اقدام به خرید سهام متنوع (سبد سرمایهگذاری) می‌کنند. طبق نظریات علمی، تشکیل سبد سهام می‌تواند آثار نوسانات را بر بازده و ریسک سهام تعدیل کند. سرمایه‌گذاران همواره به دنبال اندازه‌گیری ریسک، جهت گرفتن تصمیمات سرمایهگذاری بهینه هستند. آنان همواره تلاش می‌کنند صرف ریسک سرمایه‌گذاری‌های نحوه تشکیل یک سبد سهام مناسب خود را حداکثر سازند و به عبارتی بازدهی بیشتری را به ازای ریسک‌هایی که متقبل شده‌اند به دست آورند.
این تنوع‌بخشی قادر به کاهش ریسک غیرسیستماتیک (یعنی ریسک سرمایه گذاری در بازار) خواهد شد ولی قادر به کاهش یا حذف ریسک سیستماتیک (یعنی ریسکی که از خارج به بازار تحمیل می‌شود) نیست.در دهه ۱۹۵۰ اثبات اینکه تشکیل علمی سبد سهام، ریسک را کاهش و بازدهی را به حداکثر می‌رساند، انقلابی در جهان سرمایهگذاری به وجود آورد. در همین رابطه با دکتر ابوالفضل شهرآبادی، مدیر روابط عمومی شرکت بورس و استاد دانشگاه گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم تا اصول و ضرورت تشکیل سبد سهام را بررسی کنیم.
اصولا ضرورت تشکیل سبد سهام به جای تک سهم یا چند سهم چیست؟
به مجموعه سرمایه‌گذاری‌های یک شخصیت در گزینه‌های مختلف «پرتفولیو» یا «سبد سرمایهگذاری» گفته می‌شود که مجموعه‌ای از اوراق بهادار متفاوت است. هر کدام از این اوراق، معمولا دارای بازده و ریسک متفاوتی هستند. ریسک غیرسیستماتیک (یعنی ریسک بازار) را می‌توان از طریق تنوع بخشیدن به اوراق بهادار در سبد سهام کاهش داد یا از بین برد. در نتیجه، با حذف ریسک غیرسیستماتیک، مهم‌ترین بخش ریسک پرتفولیو به ریسک سیستماتیک (یعنی ریسکی که از خارج به بازار تحمیل می‌شود) مربوط می‌شود. هرچه تعداد اوراق بهادار مربوط به پرتفولیو بیشتر باشد میزان ریسک غیرسیستماتیک کوچک و کوچک‌تر می‌شود و ریسک کل پرتفولیو به ریسک سیستماتیک نزدیک‌تر می‌شود.
برخی معتقدند تشکیل سبد سهام و پخش کردن سرمایه به جای تمرکز بر یکی دو سهم قوی باعث از بین رفتن بازدهی آنها می‌شود. نظر شما درباره این جمله چیست؟
از نظر من، این باور اشتباه است. زیرا شاید تمرکز سرمایه بر یک یا دو سهم بازدهی بالایی داشته باشد اما با ریسک بالایی همراه است. این در حالی است که در سبد سهام میانگین بازدهی از میانگین بازدهی سهام موجود در سبد به دست می‌آید. در مقابل نحوه محاسبه ریسک سبد سهام این طور نیست؛ زیرا در صورتی که سبد سهام مدیریت صحیحی داشته باشد و به ضریب همبستگی در آن توجه شود، ریسک سبد سهام از میانگین ریسک مجموع سهام تشکیل‌دهنده سبد سرمایهگذاری پایین‌تر خواهد بود. به عبارت دیگر می‌توان در یک سطح بازدهی مشخص دو سبد سهام با سطح ریسک متفاوت داشت. نکته جالب این است که در صورت تشکیل سبد سهام با رعایت مبانی علمی ، شما می‌توانید حداکثر بازدهی را با حداقل ریسک یعنی حداقل احتمال انحراف از بازده مورد انتظار به دست آورید. در این راستا، ضریب همبستگی مثبت نشان‌دهنده افزایش ریسک و ضریب همبستگی منفی نشان‌دهنده کاهش ریسک سبد سهام است.
چگونه می‌توان ریسک سبد سهام را در حد بهینه نگاه داشت؟
در یک مجموعه سرمایهگذاری هرچه ضریب همبستگی بین بازده اعضای مجموعه به سمت (۱-) میل کند ریسک مجموعه کاهش می‌یابد.ریسک پرتفوی تنها متاثر از میانگین انحراف معیار اعضای مجموعه تشکیل‌دهنده آن با بازار (یعنی ضریب بتا) نیست، بلکه تنوع در سرمایهگذاری و چگونگی ارتباط بازده اعضا با یکدیگر نیز بر ریسک مجموعه تاثیر خواهد گذاشت.
به بیان دیگر، در یک مجموعه سرمایهگذاری هرچه تنوع از جهات مختلف (چه با بازار و چه با یکدیگر) بیشتر باشد، ریسک مجموعه کمتر خواهد شد.در همین حال، باید در نظر داشت ریسک مجموعه با اضافه شدن یک سهام، با شیب ثابتی کاهش نمی‌یابد بلکه در ابتدا که سهام جدید به مجموعه اضافه می‌شود، ریسک کل با شدت بیشتری کاهش یابد، به تدریج از شدت کاهش، کاسته شده و دیگر با ایجاد تنوع، ریسک کاهش نخواهد یافت. بنابراین باید از متنوع سازی بیش از حد نیز پرهیز کرد زیرا در عمل باعث کاهش ریسک نخواهد شد و تنها می‌تواند بازدهی را محدود کند.
چه تعداد سهام یا صنعت برای تشکیل سبد سهام مناسب است؟
قاعده ریاضی خاصی برای تعداد سهام موجود در سبد سهام وجود ندارد. اما تجربه و تحقیقات میدانی نشان می‌دهد وجود ۱۰ تا ۳۰ نوع سهام با توجه به سرمایه‌های مختلف می‌تواند با پایین آوردن ریسک غیرسیستماتیک بازدهی مناسبی را در سبد ایجاد کند.
این در حالی است که نحوه تشکیل یک سبد سهام مناسب توزیع سرمایه‌های اندک در ۳۰ شرکت بازدهی ندارد و بهتر است هرچه سرمایه بالاتر باشد تعداد سهام متنوع‌تر باشد و سبد سرمایه‌های اندک شامل تعداد کمتری سهام باشد.
بازدهی سبد سهام در چه دوره‌هایی باید بررسی شود؟
در زمان‌هایی که بازار پرنوسان است وضعیت سبد سهام در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر باید بررسی شود. اما در زمانی که بازار باثبات است و نوسان خاصی ندارد بررسی ماهانه و هفتگی نیز می‌تواند مدیریت معقول سبد سهام را به دنبال داشته باشد.
